پیش از آشنایی با لجستیک و انواع آن بهتر است بدانید که لجستیک یک سیستم مدیریتی است که اقدامات مختلفی از جمله تهیه، تولید، فروش و توزیع را با تقاضاها همگام می‌کند. می‌توان گفت که هدف لجستیک افزایش رقابت‌پذیری شرکت‌ها و افزایش ارزش آن کسب‌وکارها با تحقق رضایت مشتریان، کاهش موجودی زیان‌رسان و به حداقل رساندن انتقال آن و همچنین کاهش هزینه‌های عرضه است. در این مقاله پادرو قصد داریم شما را با انواع مختلف لجستیک بیشتر آشنا کنیم.
لجستیک چیست؟
برای درک بهتر، ابتدا به این سوال پاسخ می‌دهیم که دقیقا لجستیک چیست و چه مفهومی دارد؟ همان‌طور که اشاره کردیم لجستیک همان مدیریت فرآیندهای جمع‌آوری، ذخیره و انتقال منابع و کالاها از مبدأ به مقصد به حساب می‌آید. اهمیت انواع لجستیک در کسب‌وکارهای مختلف از جمله کسب‌وکارهای آنلاین باعث شده که از تکنولوژی‌هایی مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء (IoT) در مدیریت لجستیک استفاده شود. درواقع، لجستیک هوشمند جایگزین سیستم‌های قدیمی لجستیک شده است.
مدیریت لجستیک چیست؟
مدیریت لجستیک شامل فرآیندهای متعددی است که جابه‌جایی یکپارچه کالاها، محموله‌ها، بسته‌ها، مواد خام، موجودی نهایی و بسته‌ها از مبدأ تا مقصد را ضمانت می‌کند. با توجه به اهمیتی که شرکت‌ها به دیجیتالی شدن امور مختلف می‌دهند، فرآیندهای انواع لجستیک نیز می‌توانند به صورت خودکار و دستی باشند. با توجه به این نکته مدیریت لجستیک مدرن و کارآمد، مجهز به تکنولوژی‌هایی مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، هوش پیش‌بینی‌کننده و اینترنت اشیا (IoT) است. مدیریت لجستیک در راستای کشف مسیرهای کسب درآمد جدید، افزایش سودآوری و ایجاد تجربیات لذت‌بخش برای مشتری، به کسب‌وکارها قدرت می‌دهد.
انواع لجستیک و مدیریت زنجیره تأمین
قابل ذکر است که مدیریت لجستیک جزء اصلی مدیریت زنجیره تأمین (SCM) محسوب می‌شود. شاید این سؤال مطرح شود که چگونه مدیریت زنجیره تأمین به مدیریت لجستیک پیوند می‌خورد؟ در پاسخ بهتر است توضیحی درباره مدیریت زنجیره تأمین بدهیم.
مدیریت زنجیره تأمین مجموعه‌ای از فعالیت‌های به هم پیوسته و مرتبط با تبدیل مواد خام به کالاهای نهایی تا رسیدن به دست مصرف‌کننده است. مدیریت زنجیره تأمین از کل فرآیند خرید، عرضه، تولید و فروش مراقبت می‌کند، در حالی که لجستیک شکاف بین بخش‌های مختلف را پر می‌کند. در این راستا لجستیک فعالیت‌هایی مانند انبارداری، بسته‌بندی حفاظتی، انجام سفارش، کنترل انبار، حفظ تعادل بین تقاضا و عرضه و مدیریت موجودی را در برمیگیرد.
– لجستیک امور مربوط به گردآوری، ذخیرهسازی و انتقال کالاها از مبدأ به مقصد است.
– مدیریت لجستیک با مدیریت زنجیره تأمین در فرآیندهایی مانند خرید، عرضه، تولید و فروش کالاها ارتباط تنگاتنگی دارد.
انواع لجستیک
لجستیک در اولین دسته‌بندی به 2 گروه اصلی درون‌سوی (Inbound) و برون‌سوی (Outbound) تقسیم می‌شود.
لجستیک درون‌سوی
لجستیک درون‌سوی به حرکت کالا از سوی تأمین‌کنندگان به مرحله تولید اشاره دارد. این نوع لجستیک شامل ذخیرهسازی و حمل‌ونقل محصولات مختلف است. از طرفی اطلاعاتی که تأمین‌کنندگان از طریق انبار و تأسیسات تولید تولید‌کنندگان برای پردازش و تولید به دست می‌آورند نیز در اختیار سیستم مدیریت لجستیک قرار می‌گیرد.
اگر این سؤال برای شما هم وجود دارد که چرا به این نوع از انواع لجستیک درون‌سوی می‌گویند، بهتر از در ادامه با ما همراه باشید.
انواع کالاها یا اقلامی که از طریق سیستم لجستیک درون‌سوی حمل می‌شوند، مواد اولیه هستند. برخی می‌توانند ابزاری برای تولید یا محصولات مصرفی مورد نیاز برای سوخت یا قطعات یدکی و اجزای مختلف برای ورودی‌های تولید باشند. مدیریت لجستیک درون‌سوی عملکرد این چرخه را کارآمدتر و یکپارچه‌تر می‌کند. مخصوصاً اگر در مدیریت لجستیک درون‌سوی از سیستم‌های سفارش خودکار استفاده شود. استفاده از این نوع لجستیک و کارآمدترین سیستم‌های آن می‌توانید مستقیماً بر موفقیت سازمان تأثیر بگذارید.
لجستیک برون‌سوی
لجستیک برون‌سوی حرکت محصولات نهایی از تأسیسات تولید به حلقه زنجیره تأمین بعدی است. این کالاها از طریق انبارها تا نقطه مصرف جابه‌جا می‌شوند و اغلب به عنوان فرآیند انجام سفارش نامیده می‌شوند. همه محصولات برای کاربران نهایی در نظر گرفته شده‌اند تا از طریق برنامه تیم تدارکات لجستیک برون‌سوی کار انتقال را انجام دهند. به طور خلاصه، جریان لجستیک برون‌سوی برای مشاغلی کارایی دارد که محصولات خود را از انبار به مشتری ارسال می‌کنند و تحویل می‌دهند. این در حالی است که لجستیک درون‌سوی به تغییر بین شرکت‌ها و تأمین‌کنندگان آن‌ها اشاره دارد.
بیشتر بخوانید: دراپ شیپینگ
دسته‌بندی دیگری از انواع لجستیک
هرچند اشاره کردیم که دو دسته‌بندی اصلی لجستیک درون‌سوی و برون‌سوی هستند، اما بهتر است بدانید که سیستم لجستیک با توجه به انواع خدماتی که به مشتریان ارائه می‌دهد به انواع لجستیک معکوس، سبز، اضطراری، تولیدی، توزیعی و نظامی تقسیم می‌شود. در ادامه آن‌ها را بیشتر توضیح می‌دهیم.
لجستیک سبز
اکو لجستیک یا لجستیک سبز یکی از انواع لجستیک است که در امور مدیریتی مجموعه‌ای از سیاست‌ها و اقدامات پایدار را -با هدف کاهش اثرات زیست محیطی ناشی از فعالیت‌های لجستیک- به کار می‌گیرد. این مفهوم لجستیک بر پیکربندی فرآیندها، ساختارها و سیستم‌ها یا تجهیزات در حمل‌ونقل، توزیع و ذخیرهسازی کالاها تأثیر می‌گذارد. برخلاف رویکرد سنتی لجستیک که اغلب پایداری محیطی را در طول تصمیم‌گیری نادیده می‌گیرد، هدف لجستیک سبز برقراری تعادل میان اکولوژی و اقتصاد است.
لجستیک سبز در میان انواع لجستیک بسیار مورد توجه است. زیرا اهداف آن دوستدار محیط زیست هستند:
- اندازه‌گیری ردپای کربن عملیات لجستیک
لجستیک سبز به عنوان نقطه شروعی برای اجرای اقدامات پایداری و کنترل نتایج آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای محاسبه مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای، استفاده از استاندارد بین‌المللی UNE-EN 16258:2013 است.
- کاستن آلودگی هوا، خاک، آب و صوتی
لجستیک سبز به عنوان یکی از انواع لجستیک حیاتی سعی می‌کند که رویکردهای زیر به کاهش آلودگی‌های زیست محیطی اقدام کند
- با تجزیه‌وتحلیل تأثیر هر منطقه لجستیکی، به ویژه موارد مربوط به حمل‌ونقل
- با استفاده مجدد از ظروف و بازیافت مواد مورد استفاده در بسته‌بندی
- گسترش پایداری در زنجیره تأمین
اکو لجستیک در طراحی محصولات و بسته‌بندی آن‌ها نقش دارد. محصولات و بسته‌بندی آن‌ها باید طوری طراحی شوند که اثرات زیست محیطی خود را به حداقل برسانند.
لجستیک معکوس
لجستیک معکوس یکی دیگر از انواع لجستیک است که به جابه‌جایی اقلام یا کالاها از کاربران نهایی به تأمین‌کنندگان و شرکت‌های مربوطه از طریق زنجیره تأمین اشاره می‌کند. این نوع لجستیک در صورت نیاز به بازگرداندن محصولاتی کاربرد دارد. ممکن است کالاهایی که به دست مشتریان رسیده‌اند نیاز به سرویس یا تعمیر، نوسازی، فروش مجدد، بازیافت، بازیابی یا دفع مناسب داشته باشند. درواقع، این نوع از انواع لجستیک با محصولاتی سروکار دارد که به دلیل برخی عناصر قابل بازیافت نیستند و باید به طور ایمن و مناسب تجزیه شوند. در این مسیر تمام فعالیت‌هایی که پس از نقطه فروش یا چرخه عمر محصول نهایی (عموماً صنعت خودرو و صنایع الکترونیک) انجام می‌شوند، قرار دارند.
لجستیک تولیدی
لجستیک تولیدی هم یکی از انواع لجستیک است که بر تولید تأکید دارد. اگر از دید تجاری به لجستیک تولیدی نگاه کنیم شامل موارد زیر می‌شود.
- برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل فرآیندهای ذخیرهسازی داخلی
- جابه‌جایی و حمل‌ونقل قطعات خریداری شده، مواد کمکی، مواد خام، قطعات یدکی، مواد عملیاتی و سایر محصولاتی که برای تولید در یک شرکت مورد نیاز هستند.
بنابراین لجستیک تولیدی شامل تمام اقدامات لجستیکی، فعالیت‌ها و مسائل ناشی از ارائه خدمات است. به عنوان یک حلقه در زنجیره لجستیک، بین امور تدارکات و لجستیک فروش قرار دارد.
لجستیک توزیعی
یکی دیگر از انواع لجستیک که می‌توانیم اشاره کنیم، لجستیک توزیعی است. اما سؤالی که در ادامه پاسخ خواهیم داد این است که توزیع در لجستیک چه معنایی دارد؟
توزیع در لجستیک به مدیریت کلی اطلاق می‌گردد. این مدیریت بر حرکت کالاها از توسعه تا نقطه فروش کالاها نظارت می‌کند. این لجستیک می‌تواند شامل هر چیزی از حمل‌ونقل، بسته‌بندی، موجودی، کنترل انبار، بررسی سایت و منطقه تا مدیریت اطلاعات باشد. درواقع، توزیع در لجستیک فرآیندهای متعددی را شامل می‌شود. اما تمرکز بر دستیابی به توزیع کارآمد و حرکت روان محصولات نهایی به مشتریان است.
دلیل اهمیت بالای لجستیک توزیعی این است که تعداد، زمان و مکان در فرآیندهای عرضه و تقاضا با همدیگر تفاوت دارند. بنابراین این نوع لجستیک باید توازن و تعادل میان این فرآیندها را برقرار سازد.
لجستیک اضطراری
گاهی اوقات در فرآیندهای لجستیک اتفاقات و سوانحی رخ می‌دهد. انجام امور مربوط به آن‌ها در حیطه لجستیک اضطراری قرار دارد. حضور این نوع لجستیک باعث می‌شود که فرآیندهای جمع‌آوری، ذخیره و انتقال کالاها در موقع مناسب و بدون تأخیر انجام شود.
لجستیک نظامی
یکی از انواع لجستیک در شرایط و عملیات نظامی کاربرد دارد و به آن لجستیک نظامی می‌گویند. درواقع، در لجستیک نظامی افسران نظامی به عنوان مدیران لجستیک فرآیندهای تأمین را تحت مدیریت قرار می‌دهند تا به این طریق منابع به محل مورد نظر جابه‌جا شوند. به این واسطه بهترین بازدهی و عملکرد در عملیات نظامی به وجود خواهد آمد.
انواع مراکز لجستیکی
اکنون که با انواع مهم و کاربردی سیستم لجستیک آشنا شدیم، بهتر است مراکزی که فعالیت لجستیک را انجام می‌دهند بشناسیم. درواقع، محدوده مکانی مشخصی وجود دارد که انواع فعالیت‌های مربوط به لجستیک و حمل‌ونقل کالا در بعد داخلی یا بین‌المللی را انجام می‌دهند. فعالیت این مراکز در جهت بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش هزینهها صورت می‌گیرد. لازم به ذکر است که مرکز لجستیکی شامل چندین هاب لجستیک است که بزرگ‌ترین آن‌ها شهر لجستیک نام دارد.
شهر لجستیک
شهر لجستیک پیشرفته‌ترین و کامل‌ترین هاب لجستیک است که بالاترین عملکرد را در گستره عموماً بین‌المللی به صورت صادرات، واردات، ترانزیت و صادرات مجدد دارد. این مرکز لجستیک با توجه به داشتن منطقه آزاد یا منطقه ویژه اقتصادی و همچنین به خاطر دسترسی داشتن به حداقل 3 شیوه حمل‌ونقل نقشی مهمی در حمل‌ونقل و تجارت دارد. شرکت‌های مختلف برای انجام انواع لجستیک در سطح بین‌المللی می‌توانند از خدمات این نوع هاب لجستیک بهره‌مند شوند.
اگر می‌خواهید به خبرنامه رایگان پادروکلاب دسترسی داشته باشید، فرم زیر را پر کنید.
دهکده لجستیک
یکی دیگر از انواع مراکز لجستیک، دهکده لجستیک است. این نوع مرکز لجستیک سطح عملکرد بالایی دارد. اما علاوه بر انجام امور لجستیک در سطح بین‌المللی مانند ترانزیت، در سطح ملی نیز با دسترسی به بنادر خشک و خطوط ریلی و جاده‌ای داخلی فعالیت انواع لجستیک را انجام می‌دهد. از فعالیت‌های این مرکز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترکیب
- توزیع
- تخلیه
- بارگیری
- نگهداری
- خدمات ارزش افزوده
- بازرسی‌های قانونی مربوط به جابجایی کالا
- انجام تشریفات و کنترل‌های مرتبط گمرکی
پارک‌های لجستیک
پارک‌های لجستیکی (عمومی و اختصاصی) و صنعتی علاوه بر انجام امور مربوط به انواع لجستیک، فعالیت‌های صنعتی و خدماتی را نیز بر عهده دارند. پارک‌های لجستیک عمومی با پایانه‌های چندوجهی خدماتی در حوزه ترکیب، توزیع، تخلیه، بارگیری، نگهداری، بازرسی‌های قانونی مربوط به جابه‌جایی کالا و خدمات ارزش افزوده را در محدوده داخلی ارائه می‌دهند. در حالی که پارک‌های لجستیک تخصصی همین خدمات را روی یک گروه کالایی انجام می‌دهند.
مرکز لجستیک مرزی
یکی دیگر از انواع لجستیک که می‌توانیم اشاره کنیم، مرکز لجستیک مرزی است. این مرکز نوعی مرکز لجستیک محسوب می‌شود که در منطقه مرزی قرار دارد و امکانات و خدمات لجستیکی لازم برای صادرات، واردات و ترانزیت را فراهم می‌کند. لازم به ذکر است که گمرک، مرزبانی، سازمان ملی استاندارد، سازمان حفظ نباتات کشور و در نگاهی جامع همه سازمان‌های فعال در ورود و خروج کالا، خدمات خود را به طور متمرکز و یکپارچه در این مرکز ارائه می‌کنند.
انواع لجستیک در انواع مراکز لجستیکی اجرا می‌شوند. خدمات و امکانات مورد نیاز تعیین‌کننده مرکز لجستیکی کاربردی خواهد بود.
جمع‌بندی
- لجستیک همان مدیریت فرآیندهای جمع‌آوری، ذخیره و انتقال منابع و کالاها از مبدأ به مقصد به حساب می‌آید.
- برای مدیریت لجستیک مدرن و کارآمد از تکنولوژی‌هایی مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، هوش پیش‌بینی کننده و اینترنت اشیا (IoT) استفاده می‌شود.
- دو دسته اصلی لجستیک درون‌سوی و برون‌سوی است.
- انواع اصلی لجستیک شامل لجستیک تولیدی، لجستیک توزیعی، لجستیک نظامی، لجستیک معکوس و لجستیک سبز می‌شوند.
- مرکز لجستیک شهری، دهکده لجستیک، پارک‌های لجستیک عمومی و تخصصی و همچنین مرکز لجستیک مرزی از هاب‌های لجستیک محسوب می‌شوند.
منابع