انبار کتاب یکی از مهم‌ترین مراکز در سراسر کشور به حساب می‌آید. در واقع کتابها منابع ارزشمندی هستند که در مقابل آب، حضور حیواناتی مانند گربه و موش، گردوغبار و انواع آلودگی‌های زیستی مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها آسیب‌پذیر هستند. از طرفی با اینکه منابع الکترونیکی مختلف مانند پادکست‌ها، دیتابیس‌های ویدیویی و کتاب‌های الکترونیکی به خاطر دسترسی گسترده به تکنولوژی بیشتر استفاده می‌شوند، منابع چاپی همچنان اهمیت خود را حفظ کرده‌اند. زیرا پشتوانه فرهنگی و تاریخی هر کشوری به حساب می‌آیند. بنابراین انبار کتاب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله از وبلاگ پادرو شما را با ۸ نکته طلایی برای آماده کردن انبارهای کتاب آشنا خواهیم کرد. همراه ما باشید.
انبار کتاب چیست؟
آنهایی که عاشق کتاب هستند و عادت کتابخوانی را از دوران کودکی و نوجوانی همراه خود دارند، به خوبی می‌دانند که وجود قفسه‌های مختلف برای نگهداری کتاب اهمیت بسیاری دارد. علاوه بر قفسه‌های کتاب، فضای انبار کتاب، نور، تهویه هوا و حتی نحوه سازماندهی همان منابع در نگهداری کتابها و سایر منابع چاپی بسیار مهم هستند.
در تعریفی صریح می‌توانیم بگوییم که انبار کتابها، مکانی است که بتوان در آن قفسه‌های چوبی، فلزی یا مشبک محکم و مقاوم به کار برد. به این وسیله می‌توان انواع کتابها با موضوعات مختلف را در آنها قرار داد، بدون اینکه تحت خطر عوامل طبیعی و انسانی آسیب‌زا قرار بگیرند. در ادامه شما را با ۸ نکته مهم برای آماده‌سازی انبار کتاب آشنا خواهیم کرد.
۱- انبار کتاب را از نظر گردوغبار و حشرات بررسی کنید
باید به این نکته توجه داشته باشید که نگهداری طولانی‌مدت کتابها در یک فضا باعث می‌شود که روی کتابها لایه‌ای خاک قرار بگیرد. از طرفی با توجه به شرایط آب‌وهوا، رطوبت و نور محیط امکان حضور انواع حشرات مانند سوسک در میان کتابها وجود دارد. به همین دلیل باید پیش از راه‌اندازی انبار کتاب، آن مکان را از نظر شرایط ذکر شده بررسی کنید تا با فاصله زمانی بیشتری به گردگیری و از بین بردن حشرات نیاز داشته باشید.
اما هنگامی که انبار شما آماده شد، باید به صورت دوره‌ای و منظم کتابها و مخصوصاً صفحات آنها را غبارزدایی کنید. پس از آن نوبت به تمیز کردن کتابها و از بین بردن تخم حشرات می‌رسد. توجه داشته باشید که اگر این نوع از تمیز کردن را نادیده بگیرید، با تعداد بسیار زیاد و رو به افزایش سوسک‌ها و انواع حشرات مواجه خواهید شد. در آن هنگام نابودی مطلق حشرات امری ناممکن خواهد بود و کتابها به تدریج از بین خواهند رفت.
۲- سیستم تهویه مناسبی راه‌اندازی کنید
برای اینکه انبار مناسبی برای کتاب‌های خود داشته باشید و مدت زمانی طولانی کتابها را در این انبارها نگهداری کنید، باید فضایی را تعیین نمایید که تهویه مناسب داشته باشد. وجود پنجره و فضایی برای راه‌اندازی فن و سیستم تهویه مناسب الزامی هستند. البته علاوه بر فضای نگهداری کتابها باید به این موضوع دقت داشته باشید که کتابها از نظر وجود عوامل آسیب‌زننده مانند انواع قارچ‌ها و تخم حشرات بررسی شوند. حتی کتاب‌هایی که نیاز به مرمت و صحافی دارند، پیش از ورود به انبار مورد بررسی و آماده‌سازی قرار بگیرند. زیرا کتاب‌های آسیب‌دیده، گردش هوا میان کتابها و صفحات آنها را دشوار خواهند کرد.
نکته آخری که باید برای برقراری جریان هوای مناسب در نظر داشته باشید، فاصله میان کتاب‌هاست. نباید تعداد زیادتر از ظرفیت هر قفسه را با کتاب پر کرد. رعایت این نکته علاوه بر آسان بیرون کشیدن کتابها، باعث وجود مسیری برای جریان هوا میان آنها خواهد شد.
انبارهای کتاب باید از نظر عوامل طبیعی تأثیرگذار مانند جریان هوا، آب، گردوغبار و وجود حشرات بررسی شوند.
۳- از ابزارهای کنترل‌گر شرایط آب‌وهوایی انبار کتاب استفاده کنید
استفاده از ابزارهایی که دما و رطوبت را بررسی می‌کنند باعث می‌شود که کتابها از آسیب‌های احتمالی نجات پیدا کنند. اگر انبار کتاب به شکلی باشد که قفسه‌های کتاب در مجاورت پنجره، شوفاژ یا بخاری قرار بگیرند، در خطر بیشتری قرار خواهند گرفت. در تمام فصول باید میزان گرما و جریان هوا را بررسی کرد. به خصوص که مجاورت با بخاری احتمال آتش‌سوزی را نیز افزایش می‌دهد.
ابزارهای کنترل دما و رطوبت به شما اخطارهایی می‌دهند که با کمک آنها می‌توانید از راهکارهای مناسب برای بهبود شرایط آب‌وهوایی استفاده کنید.
۴- استفاده از جعبه‌های مناسب برای نگهداری کتابها مفید است
اگر می‌خواهید کتابها در برابر نور، آب و حتی گردوغبار بهتر محافظت شوند، می‌توانید از جعبه‌های پلاستیکی مقاوم استفاده کنید. در حقیقت قرار دادن کتابها در این جعبه‌ها، احتمال آسیب‌دیدگی آنها را کاهش می‌دهد. شما می‌توانید کتابها را با پلاستیک‌های حباب‌دار محافظ نیز بپوشانید تا کمتر آسیب ببینند.
با کمک جعبه‌ها می‌توانید کار سازماندهی و رده‌بندی کتابها را به شیوه آسان‌تری انجام دهید. این نکته برای انبار کتاب کودکان و حتی منابع کم‌کاربرد اهمیت بسیاری دارد.
۵- از پوشش‌های مناسب برای مراقبت بیشتر کتابها استفاده کنید
حتماً شما هم از کتاب‌هایی که پوشش محافظ دارند، استفاده کرده‌اید. اما بهتر است این نکته را در نظر داشته باشید که این پوشش‌های محافظ برای انبار کتاب برای طولانی‌مدت کافی نیستند. بسیاری از افراد همانطور که برای بسته‌بندی کتاب و ارسال آن از کاغذهای مختلف استفاده می‌کنند، استفاده از روزنامه را برای برقراری شرایط بهتر پیشنهاد می‌دهند. اما باید بدانید که تنها بخشی از این نظریه صحت دارد.
شما می‌توانید از کاغذهای محافظ برای کاهش گردوغبار روی کتابها استفاده کنید. اما این کاغذها نباید خاصیت اسیدی داشته باشند. حتی در انتخاب جعبه‌های پلاستیکی نیز باید به این نکته توجه داشت. اگر میزان رطوبت افزایش یاید، احتمال آسیب از سوی رطوبت و آب یا باران به کتابها بیشتر از زمانی خواهد بود که از کاغذهای محافظ استفاده نمی‌شود.
دسترسی داشته باشید، فرم زیر را پر کنید.۶- کتاب‌های خود را سازماندهی کنید
اکنون که انبار کتاب را آماده کرده‌اید، برای چیدن منظم کتابها به استفاده از شیوه‌ای مشخص نیاز دارید. سازماندهی منابع باید به نحوی باشد که دسترسی همه به آن کتابها و جزوات آسان باشد. اگر قفسه‌های انبار کتاب مانند کمد لباسی شلوغ و بی‌نظم باشند، یافتن کتاب در آنها مانند یافتن سوزن در انبار کاه خواهد بود. البته حتی اگر کتابها را تنها کنار هم بچینید، بدون اینکه معیاری برای منظم کردن آنها داشته باشید، باز هم پیدا کردن کتاب یا کتاب‌های خاص کاری دشوار خواهد بود.
در کتابخانه‌ها و انبارهای بزرگ کتاب عموماً از رده‌بندی‌های جهانی مانند کنگره، دیویی و (NLM) برای منظم کردن کتابها کنار هم استفاده می‌کنند. اما اگر شما می‌خواهید برای خانه یا کسب‌وکار خود انبار کتاب آماده کنید، می‌توانید دسته‌های کتابها و اسناد را بر اساس نظم موضوعی متمایز نمایید. سپس به طور خاص‌تر از نظم الفبایی عنوان کتابها یا نام نویسندگان پیروی کنید. البته مراکز اسناد گاهی بر اساس تاریخ یا شماره ثبت اسناد به منظم کردن آنها می‌پردازند.
در این صورت حتی از برچسب‌هایی استفاده می‌کنند که لیبل کتاب نامیده می‌شوند تا برداشتن یا قرار دادن کتابها بعد از استفاده آسان باشد. وجود برچسب‌ها و نشانه‌های روی قفسه‌ها نیز برای سازماندهی انبار کتاب الزامی هستند. به هر حال شیوه‌ای استفاده کنید که دستیابی کتابها از انبار کتاب کاری آسان و سریع باشد.
باید کتابها و اسناد در انبار کتاب منظم باشند تا دسترسی به منابع به راحتی صورت گیرد.
۷- کتابها را عمودی بچینید
پس از اینکه نحوه سازماندهی کردن کتابها را مشخص کردید، باید آنها را به صورت تکی یا در جعبه‌های محکم به صورت دسته‌ای در قفسه‌ها قرار دهید. در هر حال باید توجه داشته باشید که کتابها عمودی کنار هم قرار بگیرند. قرار دادن کتابها روی هم امکان رشد قارچ‌ها و کاهش جریان هوا را به وجود می‌آورد. این در حالی است که عمودی گذاشتن کتابها در قفسه علاوه بر حفظ سلامت منابع، باعث تسهیل پیدا کردن آنها خواهد شد. زیرا برچسب‌ها روی عطف کتاب قرار دارند و به راحتی خوانده می‌شوند.
۸- کتابها را به طور منظم تحت نظارت قرار دهید
با وجود تمام راهکارهای فوق برای ایجاد یک انبار کتاب مطلوب و بادوام، لازم است که محیط و البته کتابها را به طور منظم چک کنید. این موضوع باعث می‌شود که اگر با لکه‌های نمناک آب بر دیوارها مواجه شدید یا اثری از حشرات موذی، قارچ‌ها یا موش و گربه در محیط و کتابها دیدید، برای بهبود شرایط دست به کار شوید. در ضمن این احتمال وجود دارد که پنجره‌ها و سیستم تهویه راهی برای ورود و چرخش گردوغبار به داخل انبار به وجود آورند. در این صورت تنظیم پنجره‌ها و سیستم تهویه یا غبارزدایی کتابها راهکارهای مناسبی به حساب می‌آیند.
جمع‌بندی
- کتابها منابع ارزشمندی هستند که در مقابل آب، حضور حیواناتی مانند گربه و موش، گردوغبار و انواع آلودگی‌های زیستی مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها آسیب‌پذیر هستند.
- انبار کتابها، مکانی است که بتوان در آن قفسه‌های چوبی، فلزی یا مشبک محکم و مقاوم را به کار برد. به این وسیله می‌توان انواع کتابها با موضوعات مختلف را در آنها قرار داد، بدون اینکه تحت خطر عوامل طبیعی و انسانی آسیب‌زا قرار بگیرند.
- برای اینکه انبار مناسبی برای کتاب‌های خود داشته باشید و مدت زمانی طولانی کتابها را در این انبارها نگهداری کنید، باید فضایی را تعیین نمایید که تهویه مناسب داشته باشد.
- ابزارهای کنترل دما و رطوبت به شما اخطارهایی می‌دهند که با کمک آنها بتوانید از راهکارهای مناسب برای بهبود شرایط آب‌وهوایی استفاده کنید.
- شما می‌توانید از کاغذهای محافظ برای کاهش گردوغبار روی کتابها استفاده کنید. اما این کاغذها نباید خاصیت اسیدی داشته باشند.
- اگر کتابها را تنها کنار هم بچینید، بدون اینکه معیاری برای نظم آنها داشته باشید، باز هم پیدا کردن کتاب یا کتاب‌های خاص کاری دشوار خواهد بود.
- قرار دادن کتابها روی هم امکان رشد قارچ‌ها و کاهش جریان هوا را به وجود می‌آورد. این در حالی است که عمودی گذاشتن کتابها در قفسه علاوه بر حفظ سلامت منابع باعث تسهیل پیدا کردن آنها خواهد شد.
