از روزی که کشتی به دست بشر ساخته شد تا کنون، بسیاری از جابه‌جایی کالاهای با استفاده از آن انجام می‌شود. باید بدانید که بر اساس برخی آمارها اکنون در حدود ۹۰ درصد جابه‌جایی کالاها در دنیا با استفاده از حمل و نقل دریایی انجام می‌شود. در این مطلب از پادرو قصد داریم در خصوص حمل و نقل دریایی و نکات مربوط به آن مطالبی را بیان کنیم. تا انتها با ما همراه باشید.
حمل و نقل دریایی چیست؟
در تعریف کلی حمل و نقل دریایی، باید بگوییم که جابه‌جایی هر گونه کالا با استفاده از انواع کشتی، قایق، شناور و بسیاری وسایل شناور دیگر از روی اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها، کانال‌ها و رودخانه‌ها را حمل و نقل دریایی می‌گویند. بسیاری از کالاهایی که در دنیا جابه‌جا می‌شوند دارای حجم و وزن زیاد هستند. جابه‌جایی این‌گونه کالاها به روش زمینی و هوایی یا به صرفه نیست و در برخی موارد غیرممکن است. به همین دلیل است که استفاده از انواع روش‌های حمل و نقل دریایی بسیار مرسوم و متداول است.
البته در برخی موارد با توجه به عدم دسترسی برخی از کشورها به آب‌های آزاد یا مناسب، نمی‌توانند از این روش‌ها استفاده کنند. بسیاری از کشورها کار صادرات و واردات کالا با حجم و وزن زیاد را از طریق بنادر مجهز و پیشرفته انجام می‌دهند. این کار باعث می‌شود تا سرعت جابه‌جایی کالاها نیز بالاتر رود.
جابه‌جایی هر گونه کالا با استفاده از انواع کشتی، قایق، شناور و بسیاری وسایل شناور دیگر از روی اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها، کانال‌ها و رودخانه‌ها را حمل و نقل دریایی می‌گویند.
مزایای حمل و نقل دریایی
همان‌طور که در ابتدا مطلب به آن اشاره کردیم، بیش از ۹۰ درصد جابه‌جایی کالاها در دنیا با استفاده از روش حمل و نقل دریایی صورت می‌گیرد. باید بدانید که مزایای بسیار زیاد حمل و نقل دریایی را باید اصلی‌ترین دلیل این امر دانست. قابلیت جابه‌جایی کالاهای سنگین و حجیم و هزینه بسیار کمتر نسبت به روش هوایی و زمینی را باید جزء مهم‌ترین مزایای استفاده از روش دریایی برای حمل و نقل کالا عنوان کرد.
معایب حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی معایبی نیز دارد که مهم‌ترین آنها زمان طولانی برای جابه‌جایی کالاست. البته باید بدانید که با توجه به مزایای آن، در صورتی که برای دریافت آن کالا عجله‌ای وجود نداشته باشد، باز هم استفاده از روش جابه‌جایی دریایی را می‌توان بهترین روش دانست.
مهم‌ترین مزیت‌های حمل و نقل دریایی هزینه کمتر نسبت به انواع دیگر حمل و نقل و قابلیت جابه‌جایی کالاهای سنگین و حجیم است.
انواع حمل و نقل دریایی
باید بدانید که حمل و نقل دریایی با توجه به برخی نکات، به روش‌ها و انواع متفاوتی تقسیم‌بندی می‌شود. از مهم‌ترین انواع حمل و نقل با استفاده از کشتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱- روش کراس استافینگ (Cross Stuffing)
روش کراس استافینگ یکی از انواع روش‌های حمل و نقل دریایی است. این روش زمانی کاربرد دارد که بندر مقصد، توانایی و امکانات لازم برای پهلو گرفتن کشتی‌های بزرگ را ندارد. به همین دلیل لازم است که کالاها از یک کشتی به کشتی یا کشتی‌های دیگر منتقل شوند و به بندر مقصد رسانده شوند. باید بدانید که این روش به صورت برعکس هم انجام می‌شود.
یعنی از بندر کوچک مبدأ، کالاها را روی کشتی‌های متفاوت بارگیری می‌کنند و در بندر بزرگ دیگری آنها را به کشتی بزرگ باربری منتقل می‌کنند. از دیگر موارد استفاده از روش کراس استافینگ برای دور زدن برخی تحریم‌ها است. کشورهایی مانند ایران که درگیر تحریم هستند با استفاده از این روش می‌توانند برخی از کالاهای موردنیاز خود را وارد کنند.
۲- روش چارترینگ
در برخی مواقع بنا به دلایل متفاوتی مانند حجم زیاد کالا، عدم وجود بسته‌بندی خاص یا بسیاری موارد دیگر، نیاز است که کشتی باربری را به صورت کامل اجاره کنند. در این مواقع باید از روش چارترینگ یا اجاره کامل کشتی استفاده کرد.
۳- روش ترانسشیپ (Transshipment)
همان‌طور که در ابتدای مطلب گفتیم، همه کشورها به آب‌های آزاد دسترسی ندارند. به همین دلیل یکی از انواع حمل و نقل دریایی به نام ترانسشیپ به وجود آمده است. در این روش بارها به بندری نزدیک به مقصد رسانده می‌شوند و از آنجا توسط روش‌های حمل نقل زمینی یا هوایی به مقصد رسانده می‌شوند.
۴- روش گروپاژ
یکی دیگر از انواع روش‌های حمل و نقل دریایی، روش گروپاژ است. در این روش کالاهای یکسانی که تولیدکنندگان یا فروشندگان متفاوت اقدام به صادرات آنها کرده‌اند روی یک کشتی بارگیری می‌شوند. در این مواقع صاحب کشتی یا شرکت حمل و نقل اقدام به دریافت بارنامه گروهی برای تمام کالاهای یکسان می‌کند.
۵- روش فله
برخی از کالاها به صورت فله و بدون بسته‌بندی جابه‌جا می‌شوند. این کالاها انواع متفاوتی دارند که هر کدام توسط کشتی‌های مخصوص به خود جابه‌جا می‌شوند. از مهم‌ترین کشتی‌هایی که اقدام به جابه‌جایی کالاهای فله می‌کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱- کشتی‌های مخصوص کالاهای خشک
کشتی‌هایی که مخصوص حمل و نقل کالاهای خشک هستند، انبارهای تو خالی روی عرشه این کشتی‌ها جای قرار گرفتن کالاهای متفاوتی مانند گندم، ذرت، سویا و سایر غلات است. البته کالاهای دیگری را نیز می‌توان توسط این کشتی‌ها جابه‌جا کرد.
۲- کشتی‌های مخصوص مایعات
به کشتی‌های مخصوص جابه‌جایی مایعات به صورت فله، تانکر نیز می‌گویند. مایعات متفاوت را در مخزن‌های این کشتی‌ها می‌ریزند و کار جابه‌جایی آنها به این شکل انجام می‌شود. کشتی‌های مخصوص حمل و نقل مایعات به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند. این دسته‌ها عبارتند از:
- تانکر حمل نفت (Oil Tanker)
- تانکر حمل گاز مایع (LNG) و (LPG)
- تانکر حمل مواد شیمیایی (Chemical carrier)
بزرگ‌ترین عیب استفاده از روش‌های حمل و نقل دریاییریال زمان‌بر بودن آن است.
اصطلاحات حمل و نقل دریایی
در حمل و نقل دریایی برخی اصطلاحات وجود دارد که دانستن آنها کمک می‌کند تا بهتر متوجه عبارات و عناوین مربوط به این کار شوید. برخی از مهم‌ترین اصطلاحات حمل و نقل دریایی عبارتند از:
بارنامه
بارنامه سندی است که برای حمل و وصول کالا صادر می‌شود. این سند بر حمل کالا از مبدأ به مقصد دلالت دارد. باید بدانید که بارنامه در تمام جهان به یک صورت نیست و بنا به مبدأ و مقصد اطلاعات متفاوتی در آن وجود دارد. البته برخی اطلاعات مانند وزن، قیمت، نوع کالا، شرکت تحویل دهنده، شرکت حمل و نقل و شرکت تحویل گیرنده معمولاً در تمام آنها ذکر شده است.
بارگیری
یکی دیگر از اصطلاحات رایج در حمل و نقل دریایی بارگیری است. انتقال کالاها از بندر به داخل کشتی را بارگیری می‌گویند. باید بدانید که اگر کالایی از لبه کشتی جدا شود، خارج از مرحله بارگیری محسوب می‌شود. دانستن این نکته در تعیین خسارت و موارد مربوط به بیمه بسیار مهم است.
بارنامه ترانشیپ
یکی از مهم‌ترین اصطلاحات موجود در حمل و نقل دریایی، بارنامه ترانشیپ است. مهم‌ترین تفاوت این نوع بارنامه با سایر بارنامه‌ها مبدأ و مقصد بار است. در این نوع بارنامه مبدأ و مقصد دو کشتی هستند. زیرا کالا باید میان دو کشتی جابه‌جا شود.
کریر
کریر یکی دیگر از اصطلاحات رایج در حمل و نقل دریایی است. به شرکت‌هایی که کار حمل‌ونقل کالاها را انجام می‌دهند، کریر می‌گویند.
فاس
به تحویل بار کنار کشتی فاس می‌گویند. زمانی که تعهد فروشنده، رساندن کالاها روی اسکله یا کنار کشتی است. پس از این که فروشنده کالاها را به بندر و اسکله رساند دیگر مسئولیتی در قبال کالا ندارد و تمام مسئولیت‌ها از آنجا به بعد، بر عهده خریدار است.
فوب
فوب به معنی تحویل کالا روی عرشه کشتی است. در برخی قراردادها، شرکت فروشنده موظف به تحویل کالا روی عرشه کشتی است. تا زمانی که کالاها به صورت کامل بارگیری شوند، تمام مسئولیت بر عهده فروشنده است.
سی اند اف (C&F)
از دیگر اصطلاحات رایج در صنعت حمل و نقل دریایی، سی اند اف است. سی اند اف به معنی مجموع ارزش کالا و هزینه کرایه جابه‌جایی است. این رقم در تصمیم‌گیری‌ها نقش مهمی دارد.
سیف
سیف یکی دیگر از اصطلاحات مربوط به حوزه قیمت و هزینه در حمل و نقل دریایی است. سیف به معنی ارزش بیمه و کرایه کالاهاست. باید بدانید که کالاهایی که از طریق روش حمل و نقل دریایی جابه‌جا می‌شوند باید بیمه شوند. معمولاً دریافت بیمه به عهده صادرکننده یا فروشنده است.
تالی گیری
یکی از رایج‌ترین اصطلاحاتی که در حمل و نقل دریایی وجود دارد، تالی گیری است. زمانی که کشتی‌های باری به بندرها می‌رسند، عملیات تخلیه بار آغاز می‌شود. در این زمان باید روی کالاها کنترل وجود داشته باشد. مشخصات ظاهری و برخی موارد دیگر را در لیست‌هایی ثبت می‌کنند. به این کار تالی گیری می‌گویند. نمایندگان گمرک آن بندر و مسئولین یا نمایندگان شرکت‌های حمل‌ونقل در کنار هم این کار را انجام می‌دهند.
تحویل از کشتی
تحویل از کشتی به این معنی است که بار از کشتی خارج و تحویل‌گیرنده شده است. گیرنده ممکن است گمرک، کشتی دیگر و یا خریدار باشد. معمولاً این که تحویل از کشتی باید باشد، در برگه‌های مربوط به بارنامه و قرارداد ذکر شده است.
تحویل از اسکله
تحویل از اسکله هم مانند تحویل از کشتی به محل تحویل بار اشاره دارد. این اصطلاح به معنی تحویل دادن بار در اسکله به گمرک یا خریدار است.
فعالیت فورواردی (Freight forwarder)
فعالیت فورواردی اصطلاحی است که بر یک فعالیت چند وجهی دلالت دارد. فعالیت‌هایی که دو طرف قرار داد، هماهنگی و کارهایی برای انجام جابه‌جایی کالا را انجام می‌دهند، فعالیت فورواردی گفته می‌شود. این فعالیت‌ها شامل موارد متفاوتی است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مواردی که در فعالیت فورواردی وجود دارد، اشاره کرده‌ایم.
- رزرو فضا روی کشتی
- پرداخت کرایه حمل
- تهیه اسناد تجاری
- کارهای مربوط به ترخیص کالا
- بسته‌بندی کالا
- انبارداری
- بیمه
گیرنده کالا (Consignee)
به شخصی که کالا برای او ارسال شده است، گیرنده کالا می‌گویند. گیرنده کالا می‌تواند یک شرکت، موسسه و یا شخص خریدار باشد.
دریافت کننده (Receiver)
به فردی که در بندر، کالا را از کشتی تحویل می‌گیرد، دریافت کننده می‌گویند.
برای استفاده از انواع روش‌های حمل و نقل دریایی باید کالاها را بیمه کرد.
بیمه حمل و نقل دریایی
یکی از موارد لازم و اجباری برای جابه‌جایی کالا با استفاده از روش حمل و نقل دریایی، بیمه است. در این بیمه کلیه خطرات تصادفات، اتفاقات و موارد غیرقابل پیش‌بینی دیگر پوشش داده می‌شوند تا خسارت وارده به شرکت‌ها و مؤسسات توسط شرکت بیمه جبران شود. در این نوع بیمه پستی، شرکت بیمه‌گر متعهد می‌شود که خسارات وارده به کالا با توجه به شرایط بیمه‌نامه را پرداخت کند. بسیاری از شرکت‌های جهان و شرکت‌هایی که در ایران فعالیت می‌کنند، شرایط بیمه را بر اساس شرایط بیمه‌نامه‌های انستیتوی بیمه‌گران لندن تهیه و تنظیم می‌کنند. خسارات وارده به کالا با توجه به برخی نکات تعیین می‌شود.
بیشتر بخوانید: معرفی ۱۵ شرکت پستی فعال در ایران و بررسی خدمات آنها |
خسارات خاص
در برخی مواقع، وقوع شرایط خاص و غیرقابل پیش‌بینی مانند وقوع طوفان یا سونامی باعث رسیدن خسارت به کالاها می‌شود. در این مواقع شرکت بیمه موظف است که خسارت را پرداخت کند.
خسارات عمومی
در برخی مواقع برای جلوگیری از غرق شدن کشتی یا وارد شدن خسارت به تمام کالاها، ناخدا تصمیم می‌گیرد برخی از کالاها را در آب بیندازد. در این مواقع خسارات وارد شده بین افراد ذینفع تقسیم می‌شود و هر کدام بخشی از آن را با توجه به قوانین پرداخت می‌کنند.
خسارات کامل
خسارت از بین رفتن کامل کالا به دو دسته تقسیم می‌شود. این دسته‌ها عبارتند از:
از بین رفتن کامل کالا
حوادثی مانند غرق شدن، آتش‌سوزی و برخی موارد دیگر که باعث می‌شود که کالا به صورت کامل از بین رود، شامل این دسته می‌شود. بیمه گران در این صورت خسارتی که نسبت به پرداخت آن تعهد داده‌اند را به خریدار پرداخت می‌کنند.
از بین رفتن فرضی
نوع دیگری که کالا از بین می‌رود، از بین رفتن فرضی است. از بین رفتن فرضی به این معنی است که به دلیل حوادث دریایی متفاوت، کالا تغییر ماهیت دهد و همین امر موجب شود تا ارزش آن کاهش پیدا کند یا از دست برود. بسیاری از کالاها مانند مواد غذایی، کالاهای دیجیتال و بسیاری موارد دیگر در هنگام تماس با آب، ارزش خود را از دست می‌دهند و یا بی ارزش می‌شوند. در این هنگام کارشناسان بیمه خسارت وارد شده را تخمین می‌زنند و بر اساس آن بیمه خسارت لازم را به خریدار پرداخت می‌کند.
لیست شرکت های حمل و نقل بین المللی دریایی
در ادامه به ۵ شرکت برتر بین‌المللی حمل و نقل دریایی اشاره می‌کنیم و در خصوص هر کدام توضیحاتی را بیان خواهیم کرد.
۱- شرکت (Kuehne + Nagel International AG)
شرکت بین‌المللی حمل و نقل کوهن و ناگل یک شرکت آلمانی سوئیسی است. این شرکت با بیش از ۱۰۰ سال سابقه جابه‌جایی کالا در دنیا، اکنون در ۱۰۸ کشور مختلف نمایندگی دارد و خدمات متنوع و بسیاری را به مشتریان خود عرضه می‌کند. این خدمات شامل مواردی مانند مدیریت تهیه کالا، انبارداری، مشاوره زنجیره تأمین، مدیریت پروژه و انواع حمل و نقل هوایی، دریایی و زمینی است.
۲- شرکت (DSV)
شرکت دی‌اس‌وی یکی دیگر از شرکت‌های معروف جابه‌جایی کالا در دنیاست. این شرکت دانمارکی خدمات متنوعی را به مشتریان خود ارائه می‌دهد. همچنین علاوه بر حمل و نقل دریایی، این شرکت در حمل و نقل جاده‌ای، ریلی و هوایی نیز فعالیت دارد.
۳- شرکت (A.P. Moller–Maersk Group)
شرکت (A.P. Moller–Maersk Group) را باید بزرگ‌ترین شرکت جابه‌جایی کالا در دنیا دانست. این شرکت می‌تواند در سال ۴.۲ میلیون (TEU) را جابه‌جا کند. پس باید بگوییم که ۱۸ درصد از سهم بازار حمل و نقل بین‌المللی جهان در اختیار این شرکت است. شرکت (A.P. Moller–Maersk Group) در ۱۳۰ کشور جهان شعبه دارد.
۴- شرکت (MSC)
یکی دیگر از بزرگ‌ترین شرکت‌های حمل‌ونقل در جهان (MSC) یا (Mediterranean Shipping Company) است. این شرکت ایتالیایی در سال ۱۹۷۰ تأسیس شده و اکنون قابلیت جابه‌جایی ۳.۸ میلیون (TEU) را دارد.
۵- شرکت (COSCO)
شرکت چینی (COSCO) یکی دیگر از شرکت‌های بزرگ حمل‌ونقل در جهان است. این شرکت با قابلیت جابه‌جایی بیش از ۲.۹ میلیون (TEU) در حدود ۱۲ درصد از جابه‌جایی در بازار جهانی را به خود اختصاص داده است. باید بدانید که این شرکت مالک بیش از ۵۰۰ کشتی متفاوت باربری است.
جمع‌بندی
- در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد جابه‌جایی کالاها در دنیا با استفاده از روش حمل و نقل دریایی انجام می‌شود.
- هزینه پایین و قابلیت جابه‌جایی بارهای سنگین و حجیم را باید مهم‌ترین مزایای استفاده از روش جابه‌جایی کالا از طریق کشتی‌ها دانست.
- مهم‌ترین عیب استفاده از روش جابه‌جایی کالا از طریق کشتی، زمان‌بر بودن آن است.
- روش‌های کراس استافینگ (Cross Stuffing)، چارتر، فله، گروپاژ و ترانسشیپ (Transshipment) از مهم‌ترین انواع حمل و نقل دریایی هستند.
- باید بدانید که تمام کالاهایی که از طریق دریا جابه‌جا می‌شوند باید بیمه شوند.
- برخی مواقع کالا به صورت کامل نابود می‌شود و برخی مواقع ماهیت کالا تغییر می‌کند که باعث می‌شود بخشی یا تمام ارزش آن از بین برود.
- شرکت‌های بیمه با توجه به دلیل و نحوه از بین رفتن کالا، میزان متفاوتی خسارت با صاحبان آن پرداخت می‌کنند.
- آیا تا کنون از روش‌های حمل و نقل دریایی استفاده کرده‌اید؟ با چه مزایای و معایبی مواجه شده‌اید؟
- نظرات و تجربیات خود را در این خصوص با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های پرتکرار
منبع:
